Τον σενάριο στηρίζεται στις γνωστικές θεωρίες και συγκεκριμένα στον εποικοδομισμό του Piaget καθώς καλείται ο μαθητής να διερευνήσει το θέμα ώστε να οικοδομήσει τη νέα γνώση αυτενεργώντας. Εφαρμόζεται επίσης η ανακαλυπτική μέθοδος καθώς πρέπει να αλληλεπιδράσει με το εκπαιδευτικό υλικό προκειμένου να προσεγγίσει το θέμα. Επίσης, στηρίζεται και στις κοινωνιοπολιτισμικές θεωρήσεις του Vygotsky (Vygotsky, 1978) για τη μάθηση σύμφωνα με τις οποίες ο μαθητής δημιουργεί ένα σύνολο γνώσεων με τη βοήθεια του περιβάλλοντος σε αλληλεπίδραση με τους άλλους συμμαθητές του και όχι μόνος του. Ωστόσο χρησιμοποιούνται και κλειστού τύπου λογισμικά που στηρίζονται στη θεωρία του συμπεριφορισμού.
Ως στρατηγική διδασκαλίας εφαρμόζεται η ομαδοσυνεργατική μέθοδος διδασκαλίας. Τα παιδιά συζητούν, αναλύουν, διατυπώνουν απορίες, επιλύουν προβλήματα (problem solving). Προάγεται έτσι η συνεργατικότητα, ο αναστοχασμός, η ενεργός συμμετοχή, η προσωπική υπευθυνότητα και ο πλουραλισμός στην επίλυση των προβλημάτων με πρωτοβουλία και αυτενέργεια των ίδιων των μαθητών. «Η προσοχή και η επίλυση ενός προβλήματος από κοινού, είναι απαραίτητη για τη δημιουργία γνωστικής, κοινωνικής και συναισθηματικής αλληλεπίδρασης» (Hausfather, 1996).
Σε όλα αυτά συνδράμει σημαντικά η χρήση των Τ.Π.Ε.. Παρέχουν ένα δυναμικό περιβάλλον άντλησης, επεξεργασίας και παρουσίασης των πληροφοριών και προσφέρουν στο μαθητή τη δυνατότητα να εργαστεί σε ένα περιβάλλον διερεύνησης και ανακάλυψης της γνώσης «με τρόπο ευχάριστο και αλληλεπιδραστικό, πράγμα που είναι δύσκολο ή δεν επιτυγχάνεται με το συμβατικό τρόπο μιας παραδοσιακής διδασκαλίας» (Ράπτης και Ράπτη, 2004). Σε αυτό το πλαίσιο ο εκπαιδευτικός εμπλέκεται λιγότερο σε σύγκριση με την απευθείας διδασκαλία. Κυρίως εμπλέκεται με προτυποποίηση, καθοδήγηση, διευκόλυνση της εργασίας των μαθητών. Φροντίζει για τη δημιουργία και τη διατήρηση συνθηκών στις οποίες τα παιδιά μπορούν να κατανοήσουν τις πληροφορίες, να επιλέξουν το κατάλληλο υλικό και να δημιουργήσουν με αυτό και να αναπτύξουν τις ιδέες τους. Αξιολογεί τις εργασίες και την εφαρμογή του σεναρίου.
Το παρόν σενάριο παρουσιάζεται στις παρακάτω φάσεις:
α) ψυχολογικής και γνωστικής προετοιμασίας,
β) διδασκαλίας του γνωστικού αντικειμένου,
γ) εμπέδωσης του γνωστικού αντικειμένου,
δ) μεταγνωστικού επιπέδου,
ε) αξιολόγησης του γνωστικού αντικειμένου.
Επίσης το σενάριο είναι δομημένο σύμφωνα με τη μεθοδολογία των Φυσικών Επιστημών, Προβληματισμός, Υπόθεση, Έρευνα, Συμπέρασμα, Γενίκευση. Με τη μεθοδολογία αυτή οι μαθητές διερευνούν αυτόνομα το γνωστικό τους υπόβαθρο το οποίο εμπλουτίζουν ή διορθώνουν μέσω της γνωστικής σύγκρουσης που προκαλείται.
Οι δραστηριότητες που το αποτελούν ανά διδακτική ώρα είναι οι εξής:
1η διδακτική ώρα (Φ.Ε. 1)
1. Σκοπός της δραστηριότητας είναι η ανάδειξη των προϋπαρχουσών αντιλήψεων και γνώσεων των μαθητών για τα ζώα και τα φυτά με έμφαση στην προσαρμογή τους στο περιβάλλον. Οι μαθητές βλέπουν ένα βίντεο στο YouTube «Περιηγηθείτε στον Εθνικό Κήπο» για τον Εθνικό Κήπο της Αθήνας. Ο δάσκαλος με τους μαθητές του συζητούν για τα χαρακτηριστικά των ζώων και των φυτών που παρουσιάζονται στο βίντεο και συζητούν ως προς το θέμα του σεναρίου. Κατόπιν διαβάζουν ένα ποιηματάκι που θα τους βοηθήσει να απαντήσουν στο βασικό ερώτημα εισαγωγής στο θέμα.
2. Στη φάση της υπόθεσης με βάση τις προϋπάρχουσες γνώσεις τους, οι μαθητές καλούνται να απαντήσουν σε άσκηση Σωστό - Λάθος από το αρχείο της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Έργων ΕΠΕΑΕΚ & ΕΠΕΔΒΜ (http://repository.edulll.gr/edulll) Αντωνιάδου, Ν.; Ψύλλος, Δ.; Τσελφές, Β.; Φασουλόπουλος, Γ., Ο κόσμος της ζωής – Ο κατασκευασμένος κόσμος: Βιβλίο δραστηριοτήτων, Ελληνικά Γράμματα, 2004. http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/719 σελ. 22. Συνεχίζουν με μια παρόμοια δραστηριότητα με άλλες προτάσεις που δημιουργήθηκαν με βάση το περιεχόμενο του παραπάνω αρχείου.
3. Στη φάση της Έρευνας και με βάση δύο κείμενα από τις διδακτορικές διατριβές από το Εθνικό Κέντρο Τεκμηρίωσης [Δημόπουλος, Δημήτριος, Εφαρμογή προγράμματος περιβαλλοντικής εκπαίδευσης με αντικείμενο τη θαλάσσια χελώνα Caretta caretta και στόχο τη δημιουργία θετικών προς αυτήν στάσεων, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Θετικών Επιστημών. Τμήμα Βιολογίας. Τομέας Οικολογίας, 2006, http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/14107 σελ. 35], [Schofield, Gail (2009, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων), Διερεύνηση οικολογίας-δυναμικής πληθυσμών της θαλασσιάς χελώνας Caretta caretta στο βιότοπο αναπαραγωγής του κόλπου Λαγανά με τη χρήση συγχρόνων μεθόδων. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/18645 σελ. 16-17] και δύο βίντεο από το Youtube («Super Chameleon - Προσαρμογή στο περιβάλλον»/https://www.youtube.com/watch?v=puTVdtpWk2Q και «Ζώα και προσαρμογή στο περιβάλλον»/https://www.youtube.com/watch?v=6B-jP7CPCCc) οι μαθητές συμπληρώνουν έναν πίνακα από το Μουσείο Φυσικής Ιστορίας Κρήτης (http://www.nhmc.uoc.gr/sites/default/files/PROSARMOGES%20Fyllo%20ergasion%20mathiti_0.pdf) με τα χαρακτηριστικά των ζώων ως προς τον τρόπο προσαρμογής τους.
2η διδακτική ώρα(Φ.Ε. 2)
1. Οι μαθητές θα μελετήσουν το αρχείο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης για την Προσαρμογή των ζώων (http://www.nhmc.uoc.gr/sites/default/files/PROSARMOGESfinal.pdf) και το αρχείο «Ζώα-Προσαρμογή» τηςτην ΟΙΚΟΣΕΛΙΔΑΣ του Υπουργείου Παιδείας και Πολιτισμού της Κύπρου (http://www.schools.ac.cy/klimakio/Themata/epistimi/taxeis/e_taxi.html).
2. Οι μαθητές διερευνούν διάφορους τρόπους προσαρμογής των ζώων μέσω ορισμένων εφαρμογών από το ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟ του Υπουργείου Παιδείας, Θρησκευμάτων και Πολιτισμού της Ελλάδας :
3η διδακτική ώρα (Φ.Ε. 3)
1. Οι μαθητές προβληματίζονται για το αν υπάρχει ο μηχανισμός της προσαρμογής και στα φυτά.
2. Οι μαθητές θα μελετήσουν το αρχείο του Μουσείου Φυσικής Ιστορίας Κρήτης για την Προσαρμογή των φυτών (http://www.nhmc.uoc.gr/sites/default/files/PROSARMOGESfinal.pdf σελ. 11 – 18).
3. Παρατηρούν την προσομοίωση «Κίνηση στα φυτά;» στην εφαρμογή του ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟΥ http://photodentro.edu.gr/photodentro/stirixi_fyta
4. Στη φάση της Εξαγωγής Συμπεράσματος οι μαθητές συμπληρώνουν το συμπέρασμα αφού μελετήσουν το αρχείο της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Έργων ΕΠΕΑΕΚ & ΕΠΕΔΒΜ (http://repository.edulll.gr/edulll) Αντωνιάδου, Ν.; Ψύλλος, Δ.; Τσελφές, Β.; Φασουλόπουλος, Γ., Ο κόσμος της ζωής – Ο κατασκευασμένος κόσμος: Βιβλίο δραστηριοτήτων, Ελληνικά Γράμματα, 2004. http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/719 σελ. 24) και της ψηφιακής εγκυκλοπαίδειας Wikipedia (http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CF%81%CE%BF%CF%83%CE%B1%CF%81%CE%BC%CE%BF%CE%B3%CE%AE)
4ηκαι 5η διδακτική ώρα (Φ.Ε. 4)
Στη φάση της Γενίκευσης οι μαθητές εκτελούν μία ή περισσότερες από τις προτεινόμενες δραστηριότητες διαθεματικής προσέγγισης
α) Κατασκευή παιχνιδιού (παιχνίδι μνήμης / memory game)με βάση κείμενα από πηγές του ΕΚΤ:
1. Σίμου Χ. (2009). Η αυτοτομία της ουράς σε σαύρες (Reptilia-Sauria): Μηχανισμοί-προσαρμογές. Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών (ΕΚΠΑ). Σχολή Θετικών Επιστημών. Τμήμα Βιολογίας. Τομέας Φυσιολογίας Ζώων και Ανθρώπου.http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/20660
2. Ανέστης Α.Γ. (2008). Βιοχημικές και μεταβολικές προσαρμογές των δίθυρων Mytilus galloprovincialis και Modiolus barbatus στην αύξηση της θερμοκρασίας του περιβάλλοντος. Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης (ΑΠΘ). Σχολή Θετικών Επιστημών. Τμήμα Βιολογίας. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/18881
1. Τσιχλής, Γ.; Δρετάκης, Μ. Η ορνιθοπανίδα του Μεραμπέλλου, (2009), Κέντρο Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Νεάπολης Κρήτης. http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/1223
Barbieri R., Zogaris S., Kalogianni E., Stoumboudi M.Th., Chatzinikolaou Y., Giakoumi S., Kapakos Y., Kommatas D., Koutsikos N., Tachos V., Vardakas L. & Economou A.N. 2015. Freshwater Fishes and Lampreys of Greece: An annotated checklist. Monographs on Marine Sciences No. 8. Hellenic Centre for Marine Research: Athens, Greece.http://epublishing.ekt.gr/el/8021/Mediterranean-Marine-Science/8670σελ. 130.
β) Φτιάχνουμε κι εμείς τη δικιά μας παρουσίαση. Οι μαθητές βγαίνουν κατά ομάδες στην αυλή του σχολείου. Περιηγηθούνται στον κήπο, ανάμεσα στα δέντρα και κρατώντας το φύλλο εργασίας που θα έχουν τυπώσει από το http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/1429 (σελ. 46) (πηγή : Μαρδίρης, Θ. Α.; Γρηγορίου, Μ.; Ευαγγέλου, Α., Περιοχές με ιδιαίτερη βιοποικιλότητα (χλωρίδα – πανίδα), ΥΠΕΠΘ) παρατηρούν τα ζώα και τα φυτά. Συμπληρώνουν τον πίνακα του Φύλλου Εργασίας. Δημιουργούν μια παρουσίαση με το διαδικτυακό συνεργατικό φύλλο παρουσίασης του GoogleDrive με πληροφορίες από τον πίνακα που συμπλήρωσαν, από τις παραπάνω δραστηριότητες και με εικόνες από το διαδίκτυο με θέμα τον τρόπο προσαρμογής των ζωντανών οργανισμών της αυλής του σχολείου τους. Προϋπόθεση είναι να δημιουργήσουν με τον/τη δάσκαλό/α λογαριασμό στο Google (www.google.gr). Ενσωματώνουν την παρουσίασή τους στο ιστολόγιο της τάξης τους ή του σχολείου τους.
γ) Πού ‘ναι πού ‘ναι η … πεταλούδα; Ένα παιχνίδι κρυμμένου θησαυρού με θέμα την χρωματική προσαρμογή των πεταλούδων.
δ) Θεατρικό παιχνίδι μίμησης των τρόπων συμπεριφοράς των ζώων για την επιβίωσή τους.
ε) Κατασκευή σκαντζόχοιρου με πηλό.
στ) Αφηγούνται μια μικρή ιστορία αναφέροντας και κάποια από τα χαρακτηριστικά του ζώου ή του φυτού για την προσαρμογή του στο περιβάλλον.
ζ) Δημιουργία ψηφιακού παιχνιδιού στο ελεύθερο λογισμικό Scratch (http://scratch.mit.edu/projects/editor/?tip_bar=getStarted), π.χ. αντιστοίχιση ποδιών με το ενδιαίτημα ενός ζώου και αναδυόμενες πληροφορίες.
6η διδακτική ώρα
Στη φάση της Αξιολόγησης οι μαθητές αξιολογούν τις γνώσεις τους στις δραστηριότητες αξιολόγησης του ιστότοπου του Κέντρου Περιβαλλοντικής Εκπαίδευσης Καστοριάς :
-
http://kpe-kastor.kas.sch.gr/kpe/kastoria/online/biopoikilotita/match/Biologikes_prosarmoges.htm
-
http://kpe-kastor.kas.sch.gr/kpe/kastoria/online/biopoikilotita/match/Biologikes_prosarmogesII.htm
-
http://kpe-kastor.kas.sch.gr/kpe/kastoria/online/biopoikilotita/match/Biologikes_prosarmoges3.htm
ΕΠΕΚΤΑΣΗ
1. Προτείνεται η κατασκευή διοραμάτων σε καθένα από τα οποία ζωγραφίζεται ένα διαφορετικό φυσικό περιβάλλον (π.χ. ζούγκλα, σαβάνα, έρημο, δάσος κωνοφόρων, δάσος φυλλοβόλων, μεσογειακό, αλπικό κλπ.). Σε κάθε διόραμα τοποθετούνται φωτογραφίες των ζώων τα οποία ζουν εκεί. Γίνεται προσπάθεια να περιλαμβάνονται σε κάθε διόραμα όλοι οι συνδυασμοί ζώων όπως κυνηγοί και κυνηγημένοι, φυτοφάγα και σαρκοφάγα κλπ. Για κάθε ζώο αναζητούνται πληροφορίες σχετικά με τις ιδιαίτερες προσαρμογές που έχει κάθε είδος ώστε να μπορεί να επιβιώσει στο αντίστοιχο περιβάλλον όπου ζει.
2. Με βάση το αρχείο της Ψηφιακής Βιβλιοθήκης Έργων ΕΠΕΑΕΚ & ΕΠΕΔΒΜ (http://repository.edulll.gr/edulll) Αντωνιάδου, Ν.; Ψύλλος, Δ.; Τσελφές, Β.; Φασουλόπουλος, Γ., Ο κόσμος της ζωής – Ο κατασκευασμένος κόσμος: Βιβλίο δραστηριοτήτων, Ελληνικά Γράμματα, 2004. http://repository.edulll.gr/edulll/handle/10795/719 σελ. 31-33) συμπληρώνουν τον πίνακα του αρχείου με βάση :
v τους τρόπους κίνησης πολλών ζώων.
v τα βασικά στοιχεία του εσωτερικού σκελετού των ζώων, για να υποστηριχτεί η κίνησή τους.
3. Παρατηρούν τα ζώα του αγροκτήματος στην εφαρμογή του ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟΥ http://photodentro.edu.gr/lor/r/8521/3499?locale=el και συμπληρώνουν τον παραπάνω πίνακα με τα ονόματα των ζώων στην αντίστοιχη θέση.
4. Παρατηρούν τα ζώα του δάσους στην εφαρμογή του ΦΩΤΟΔΕΝΤΡΟΥ http://photodentro.edu.gr/v/item/ds/8521/3500
5. Κάνουν μια δραστηριότητα αντιστοίχισης όπου περιγράφονται διάφοροι τρόποι παραλλαγής (καμουφλάζ) μερικών ζώων και άλλες αλλαγές της συμπεριφοράς τους και συνοδεύονται από τις αντίστοιχες εικόνες των ζώων.
6. Κάνουν μια δραστηριότητα ελέγχου της συγκεκριμένης συμπεριφοράς συγκεκριμένων ζώων ως προς έξι μεθόδους προστασίας των ζώων από τους εχθρούς τους.
