Μέσα από την εφαρμογή του σεναρίου, οι μαθητές καλούνται να αντιληφθούν τον τρόπο με τον οποίο προκύπτει η ιστορική γνώση, με την αξιοποίηση ποικίλων επιστημονικών κλάδων. Μπαίνουν (με τους περιορισμούς, βέβαια, της σχολικής τάξης και του εργαστηρίου πληροφορικής) στο ρόλο του αρχαιολόγου και του ιστορικού, ερευνούν, εξασκούν τη συγκριτική και αφαιρετική τους ικανότητα, αντιλαμβάνονται τη σημασία της συνεργασίας, της ανταλλαγής απόψεων και της πιθανής αναθεώρησης στην προσέγγιση της γνώσης. Η διερευνητική, ανακαλυπτική και μαθητοκεντρική-ομαδοσυνεργατική μάθηση αποτελούν τη βάση του σεναρίου, ενώ έμφαση δίνεται και στη συνεργασία των επιστημονικών κλάδων.
Επιπλέον, η εφαρμογή της διδακτικής πρότασης δίνει τη δυνατότητα για μια συνολική προσέγγιση μιας ιδιαίτερα σημαντικής ενότητας της βυζαντινής ιστορίας και του βυζαντινού κόσμου (απόγειο ακμής/ κρίση) και για την ανάδειξη των στοιχείων πολιτισμού και της σχέσης τους με το ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο. Και τα δύο αυτά στοιχεία (ευρεία θεώρηση, ανάδειξη σημασίας πολιτιστικών στοιχείων) παραγκωνίζονται συνήθως κατά τη διάρκεια της διδασκαλίας.
Σύντομη παρουσίαση
Το σενάριο χωρίζεται σε δύο ευρύτερες φάσεις με επιμέρους “ερευνητικά” βήματα από την πλευρά των μαθητών.
Η πρώτη φάση εξελίσσεται με βάση ένα κοινό (για τους “ιστορικούς“ και τους “αρχαιολόγους“) εισαγωγικό φύλλο εργασίας, το οποίο αποτελεί αντικείμενο επεξεργασίας για μία διδακτική ώρα (στο εργαστήριο πληροφορικής). Αυτό το φύλλο εργασίας οδηγεί στη συγκέντρωση στοιχείων από την πλευρά των μαθητών σχετικά με τη δουλειά του ιστορικού και του αρχαιολόγου.
Στη δεύτερη φάση οι μαθητές, εμβαθύνοντας στο ρόλο του ιστορικού ή του αρχαιολόγου (ανάλογα με την ομάδα στην οποία ανήκουν) και δουλεύοντας σε ομάδες (κάθε ομάδα αναλαμβάνει έναν τομέα), καλούνται:
- να ακολουθήσουν συγκεκριμένα μεθοδολογικά βήματα (όπως αυτά θα παρουσιάζονται στο φύλλο εργασίας κάθε ομάδας),
- να περιηγηθούν στο διαδίκτυο,
- να προσεγγίσουν πηγές και αντικείμενα που βρίσκουν στο διαδίκτυο,
- να ανακαλύψουν και να μελετήσουν συνδυαστικά ποικίλες πηγές,
- να έρθουν σε επαφή και με πιο απαιτητική βιβλιογραφία,
- να συγκεντρώσουν πληροφορίες και να βγάλουν τα πρώτα βασικά συμπεράσματα για το θέμα που έχουν αναλάβει,
- να συνθέσουν το δικό τους κείμενο για το θέμα που έχουν μελετήσει.
Το υλικό τους το αναζητούν και το εντοπίζουν στο διαδίκτυο σε επιλεγμένες έγκυρες ιστοσελίδες.
Η πορεία του μαθήματος και η θεματική ενότητα μελέτης κάθε ομάδας αποτυπώνονται αναλυτικά στα φύλλα εργασίας της δεύτερης φάσης, κάθε βήμα των οποίων αποτελεί και ένα κομμάτι της μεθοδολογίας και του τρόπου έρευνας του ιστορικού και του αρχαιολόγου (προσαρμοσμένων, βέβαια, στο πλαίσιο μιας σχολικής τάξης και ενός εργαστηρίου πληροφορικής).
Κατά την ολοκλήρωση κάθε βήματος, τα μέλη κάθε ομάδας καλούνται να ανακοινώσουν σύντομα τα μέχρι στιγμής αποτελέσματα και τους προβληματισμούς τους, ώστε και η υπόλοιπη τάξη να προσεγγίσει το υλικό των άλλων τομέων που διερευνώνται.
Παρατηρήσεις για την εφαρμογή της διδακτικής πρότασης
Ι. Λίγα λόγια για το κοινό εισαγωγικό φύλλο εργασίας (α΄ φάση)
Οι δραστηριότητες έχουν διπλό στόχο: η πρόθεση είναι να κατανοήσουν οι μαθητές, όσο γίνεται σαφέστερα, την έννοια, τον ρόλο και τη σημασία της δουλειάς του ιστορικού και του αρχαιολόγου, αλλά και να τοποθετηθούν στο ευρύτερο ιστορικό πλαίσιο των θεμάτων που οι ίδιοι θα προσεγγίσουν, είτε ως “ιστορικοί” είτε ως “αρχαιολόγοι”.
Στην 1η δραστηριότητα διερευνώνται οι ιδέες, οι αντιλήψεις, οι γνώσεις που έχουν οι μαθητές σχετικά με το τι είναι ο ιστορικός, με τι ασχολείται ο αρχαιολόγος κ.λπ. Στο πλαίσιο της 2ης δραστηριότητας οι μαθητές αναζητούν αξιόπιστες σχετικές πληροφορίες και καταγράφουν τα συμπεράσματά τους. Η 3η δραστηριότητα αξιολογεί την κατανόηση από την πλευρά των μαθητών και αποτελεί μια πρώτη συνολική παρουσίαση των θεματικών ενοτήτων που θα προσεγγιστούν. Στην ίδια κατεύθυνση, της εισαγωγής στην επόμενη φάση, βρίσκεται η 4η και τελευταία δραστηριότητα, στην οποία επιδιώκεται να καταγραφούν κάποιες απαραίτητες αρχικές πληροφορίες και διευκρινίσεις για την ιστορική περίοδο.
Πηγές:
http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/index.html
http://www.mysep.gr/?p=10813
http://www.mysep.gr/?p=10810
ΙΙ. Συνοπτική παρουσίαση και παρατηρήσεις για την εφαρμογή των δραστηριοτήτων 1-7 (“βήματα” 1-7) στα φύλλα εργασίας των “αρχαιολόγων” και των “ιστορικών” (β΄ φάση)
1η ομάδα αρχαιολόγων/ Θεματική ενότητα: Η σημασία των χειρογράφων – η τέχνη των εικονογραφημένων χειρογράφων
Στην 1η δραστηριότητα οι μαθητές καλούνται να αξιοποιήσουν συγκεκριμένες ιστοσελίδες -του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας, του Υπουργείου Πολιτισμού, της Πύλης για την Ελληνική Γλώσσα, μελέτη από το αποθετήριο “Ήλιος”- για να αποκτήσουν μια πρώτη ιδέα για τη σημασία των χειρογράφων σε διάφορα επίπεδα. Καλούνται να λειτουργήσουν κριτικά, προκειμένου να κρατήσουν σημειώσεις με τα βασικά στοιχεία (τρία ή τέσσερα είναι αρκετά) από όσα θα διαβάσουν.
Πηγές:
http://194.177.217.107/scripts_and_miniatures/mama.swf
http://www.greek-language.gr/Resources/ancient_greek/history/grammatologia/page_004.html , http://www.yppo.gr/5/g5161.jspobj_id=1789
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/1733
Η 2η δραστηριότητα, μέσω της προσέγγισης πιο συγκεκριμένων αναφορών στις επιλεγμένες ιστοσελίδες, οδηγεί στη σύνταξη από τους μαθητές ενός καταλόγου με τα σημαντικότερα εικονογραφημένα χειρόγραφα της εποχής που ερευνάται.
Πηγές:
http://194.177.217.107/scripts_and_miniatures/mama.swf
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/867/t/main/t11.html http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/867/t/main/t11a.html http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/867/t/main/t11b.html http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/1025/t/main/t21.html
Η 3η δραστηριότητα περιλαμβάνει την απάντηση σημαντικών ερωτημάτων που τίθενται στην αρχή και οι μαθητές θα μπορέσουν να απαντήσουν περιηγούμενοι στις επιλεγμένες ιστοσελίδες του κόμβου του Ελληνικού Ινστιτούτου Βενετίας.
Πηγές:
http://194.177.217.107/scripts_and_miniatures/mama.swf
Στο πλαίσιο της 4ης δραστηριότητας επιδιώκεται η λεπτομερέστερη μελέτη δύο συγκεκριμένων μεσοβυζαντινών χειρογράφων (ενός με θρησκευτικό και ενός με κοσμικό περιεχόμενο), τα οποία οι μαθητές θα βρουν ψηφιοποιημένα στις ιστοσελίδες των αντίστοιχων βιβλιοθηκών.
Πηγές:
http://www.byzantinemuseum.gr/el/collections/manuscripts/
http://www.bl.uk/manuscripts/Viewer.aspx?ref=add_ms_19352_f001r
http://corsair.themorgan.org/cgi-bin/Pwebrecon.cgi?SC=Author&SA=Pierpont%20Morgan%20Library%2E%20Manuscript%2E%20M%2E652%2E&PID=REw8sY2KQYnMHvXotVSDVTUK6RE&BROWSE=1&HC=558&SID=2
Για να σχηματίσουν μια πιο ολοκληρωμένη ιδέα για την επιστήμη της αρχαιολογίας, οι μαθητές καλούνται, στο πλαίσιο της 5ης δραστηριότητας, να αφιερώσουν λίγο χρόνο “ξεφυλλίζοντας” επιστημονικά άρθρα και διδακτορικές διατριβές που έχουν θέματα σχετικά με όσα τους απασχόλησαν.
Πηγές:
- Μ. Χάλκου, Μελέτη του μαθηματικού περιεχόμενου του βιενναίου ελληνικού φιλολογικού κώδικα 65 (φ. 11α-126α): μεταγραφή, εισαγωγή, και μαθηματικά σχόλια, ΕΚΠΑ 2003
http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/18659
- A. Markopoulos, Le témoignage du Vaticanus gr. 163 pour la période entre 945-963, ΒυζΣυμ 3 (1979) 83-119. http://byzsym.org/index.php/bz/article/view/663/581
6η δραστηριότητα: συνεργασία της ομάδας για τη σύνθεση και εικονογράφηση του τελικού κειμένου
7η δραστηριότητα: πραγματοποίηση “επιστημονικού συνεδρίου”
[για τις δραστηριότητες 6 και 7: βλ. την ενότητα ΙΙΙ που ακολουθεί]
2η ομάδα αρχαιολόγων/ Θεματική ενότητα: Η εξέλιξη της μνημειακής ζωγραφικής στα χρόνια των Μακεδόνων (τοιχογραφίες και ψηφιδωτά)
Στην 1η δραστηριότητα οι μαθητές καλούνται να αξιοποιήσουν υλικό που θα βρουν αναρτημένο στην “ηλεκτρονική τάξη” του μαθήματος της Βυζαντινής Αρχαιολογίας (Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, καθηγήτριες Σ. Καλοπίση και Μ. Παναγιωτίδη), να καταγράψουν τα γενικά χαρακτηριστικά της βυζαντινής ζωγραφικής κατά τη συγκεκριμένη περίοδο και να φτιάξουν έναν κατάλογο με τα σημαντικότερα μνημεία της βυζαντινής επικράτειας που σώζουν ζωγραφικό διάκοσμο της εποχής.
Πηγές:
http://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/ARCH396/Didaktiko%20yliko/PanagiotidouKalopisi_mathimataHOMEPAGE.htm#p05
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/1025/t/main/t17.html http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/1025/t/index.html
Η 2η δραστηριότητα είναι ίσως η πιο απαιτητική και χρονοβόρα, καθώς οι μαθητές χρειάζεται να παρατηρήσουν σχετικό υλικό από τη βυζαντινή επικράτεια, προκειμένου να κρίνουν και να συγκρίνουν τεχνικές, όπως αυτή της τοιχογραφίας και του ψηφιδωτού, αλλά και τεχνοτροπίες. Επίσης, τους ζητείται να ανιχνεύσουν και να σχολιάσουν τη σύνδεση της αυτοκρατορικής εξουσίας με κάποια από τα μνημεία.
Πηγές:
http://www.archaiologia.gr/αρχείο-τευχών/?fc=1138&is=1637 (τεύχος 56 σελίδες 2-9, με έμφαση στην παρατήρηση των φωτογραφιών)
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/867/t/main/t10b.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/867/t/main/t10d.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/1025/t/main/t16b.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/1025/t/main/t16c.html
http://byzantium.arch.uoa.gr/kappadokia/main.htm (“Καππαδοκικά μνημεία με σωζόμενη μαρτυρία χορηγίας”, μνημεία Μ0004 και Μ0018).
Στην 3η δραστηριότητα συγκεκριμενοποιείται η τελευταία παράμετρος του 2ου βήματος: προσωπογραφίες αυτοκρατόρων γίνονται αντικείμενο παρατήρησης και σχολιασμού.
Πηγές:
https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Empress_Zoe_mosaic_Hagia_Sophia.jpg
Η 4η δραστηριότητα καλεί τους μαθητές να επιλέξουν τρία, κατά τη γνώμη τους, ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικά μνημεία από αυτά που είδαν στις δύο πρώτες δραστηριότητες και να μελετήσουν λεπτομερέστερα τον ζωγραφικό διάκοσμό τους (θα κρατήσουν σημειώσεις που θα αξιοποιήσουν στο επόμενο βήμα).
Για να σχηματίσουν μια πιο ολοκληρωμένη ιδέα για την επιστήμη της αρχαιολογίας, οι μαθητές καλούνται, στο πλαίσιο της 5ης δραστηριότητας, να αφιερώσουν λίγο χρόνο “ξεφυλλίζοντας” επιστημονικά άρθρα και διδακτορικές διατριβές που έχουν θέματα σχετικά με όσα τους απασχόλησαν.
Πηγές:
- Α. Β. Καραγιάννη, Ο σταυρός στη βυζαντινή μνημειακή ζωγραφική: η λειτουργία και το δογματικό του περιεχόμενο, Διδ. Διατριβή, Θεσσαλονίκη 2010. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/26949
- R. Ebihara, Οι προσωπογραφίες των Αγίων στη μνημειακή ζωγραφική κατά τον 11ο και 12ο αιώνα στην Ελλάδα: ο ρόλος και η λειτουργία τους στο εικονογραφικό πρόγραμμα, Διδ. Διατριβή, Αθήνα 2010. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/18559
- Π. Σκώττη, Προφητικά οράματα του Χριστού εν δόξη στη βυζαντινή ζωγραφική (9ος-12ος αιώνας), Διδ. Διατριβή, Αθήνα 2005. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/19342
6η δραστηριότητα: συνεργασία της ομάδας για τη σύνθεση και εικονογράφηση του τελικού κειμένου
7η δραστηριότητα: πραγματοποίηση “επιστημονικού συνεδρίου”
[για τις δραστηριότητες 6 και 7: βλ. την ενότητα ΙΙΙ που ακολουθεί]
3η ομάδα αρχαιολόγων/ Θεματική ενότητα: Η εξέλιξη της αρχιτεκτονικής στα χρόνια των Μακεδόνων
Στην 1η δραστηριότητα οι μαθητές καλούνται να αξιοποιήσουν υλικό που θα βρουν αναρτημένο στην “ηλεκτρονική τάξη” του μαθήματος της Βυζαντινής Αρχαιολογίας (Πανεπιστήμιο Αθηνών, Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας, καθηγήτριες Σ. Καλοπίση και Μ. Παναγιωτίδη), να καταγράψουν τα γενικά χαρακτηριστικά της αρχιτεκτονικής κατά τη συγκεκριμένη περίοδο και να προσέξουν τη διάκριση στις δύο βασικές “σχολές” (Κωνσταντινούπολης και Ελλαδική).
Πηγές:
http://eclass.uoa.gr/modules/document/file.php/ARCH396/Didaktiko%20yliko/PanagiotidouKalopisi_mathimataHOMEPAGE.htm#p05
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/867/t/main/t9.html http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/1025/t/main/t17.html
Στη 2η δραστηριότητα οι μαθητές χρειάζεται να παρατηρήσουν σχετικό φωτογραφικό υλικό από τη βυζαντινή επικράτεια, προκειμένου να κρίνουν και να συγκρίνουν τα χαρακτηριστικά των δύο “σχολών” αρχιτεκτονικής, με αναφορά σε συγκεκριμένα μνημεία.
Πηγές:
http://www.e-yliko.gr/htmls/istoria/icons/fiiconbyzNa5.aspx
http://www.e-yliko.gr/htmls/istoria/icons/fiiconbyzNa6.aspx
Στην 3η δραστηριότητα καλούνται να φτιάξουν έναν κατάλογο με τα σημαντικότερα μνημεία της βυζαντινής επικράτειας με βάση την αρχιτεκτονική τους διαμόρφωση και να επιλέξουν τα τρία, κατά τη γνώμη τους, πιο ενδιαφέροντα και χαρακτηριστικά.
Στην 4η δραστηριότητα, αξιοποιώντας διάφορες διαδικτυακές πηγές (Υπουργείο Πολιτισμού, Βυζαντινά Μνημεία Αττικής, Διαδικτυακή Εγκυκλοπαίδεια για την Κωνσταντινούπολη κ.λπ.), οι μαθητές θα μελετήσουν λεπτομερέστερα την αρχιτεκτονική των μνημείων που επέλεξαν (και θα κρατήσουν ανάλογες σημειώσεις).
Πηγές:
http://constantinople.ehw.gr/Forms/fLemma.aspx?lemmaId=10899
http://odysseus.culture.gr/h/2/gh220.jsp?era=3&group=7 http://www.eie.gr/byzantineattica/view.asp?cgpk=490&xsl=alpha&lg=el
Για να σχηματίσουν μια πιο ολοκληρωμένη ιδέα για την επιστήμη της αρχαιολογίας, οι μαθητές καλούνται, στο πλαίσιο της 5ης δραστηριότητας, να αφιερώσουν λίγο χρόνο “ξεφυλλίζοντας” επιστημονικά άρθρα και διδακτορικές διατριβές που έχουν θέματα σχετικά με όσα τους απασχόλησαν.
Πηγές:
- Σωτήρης Βογιατζής, Παρατηρήσεις στην οικοδομική ιστορία της Παναγίας Σκριπούς στη Βοιωτία. Deltion Of The Christian Archaeological Society, 38 (1999), 111-128.
- Χαράλαμπος Μπούρας, Βυζαντινές «Αναγεννήσεις» και η αρχιτεκτονική του 11ου και 12ου αιώνος. Δελτίον της Χριστιανικής Αρχαιολογικής Εταιρείας, 5 (1969), 247-274. http://www.deltionchae.org/index.php/deltion/article/view/795
- Μ. Κάππας, Η εφαρμογή του σταυροειδούς εγγεγραμμένου στη μέση και την ύστερη βυζαντινή περίοδο: το παράδειγμα του απλού τετρακιόνιου /τετράστυλου, Διδ. Διατριβή, Θεσσαλονίκη 2009. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/28554
- Ε. Προκοπίου, Ο συνεπτυγμένος σταυροειδής εγγεγραμμένος ναός της Κύπρου (9ος-12ος αι.), Διδ. Διατριβή, Αθήνα 2006. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/21058
6η δραστηριότητα: συνεργασία της ομάδας για τη σύνθεση και εικονογράφηση του τελικού κειμένου
7η δραστηριότητα: πραγματοποίηση “επιστημονικού συνεδρίου”
[για τις δραστηριότητες 6 και 7: βλ. την ενότητα ΙΙΙ που ακολουθεί]
1η ομάδα ιστορικών/ Θεματική ενότητα: Εξωτερική πολιτική των Μακεδόνων – οι σχέσεις με άλλους λαούς
Στην 1η δραστηριότητα διερευνάται ο βαθμός κατανόησης της ορολογίας και της θεματικής από την πλευρά των μαθητών, αλλά και οι προϋπάρχουσες γνώσεις τους για τις ιστορικές εξελίξεις, τα γεγονότα και τα πρόσωπα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου (εκτός από άλλες διαδικτυακές πηγές, αξιοποιείται και η ηλεκτρονική έκδοση του σχολικού βιβλίου).
Πηγές:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2478,9505/
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2478,9506/
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2478,9507/
Στη 2η δραστηριότητα οι μαθητές συμπληρώνουν τις γνώσεις τους αξιοποιώντας και άλλα σχετικά κείμενα, ενώ στην 3η καλούνται να προσεγγίσουν πηγές (άμεσες ή έμμεσες) και να καταγράψουν τις παρατηρήσεις τους όχι μόνο για το περιεχόμενο αλλά και για την αξιοπιστία/εγκυρότητά τους.
Πηγές:
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/main/p5.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/1025/index.html
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGL-B131/179/1255,4512/
Η 4η δραστηριότητα τους φέρνει σε επαφή με απαιτητικότερες σχετικές μελέτες από διάφορες διαδικτυακές πηγές (Βυζαντινά Σύμμεικτα, αποθετήριο “Ήλιος” κ.λπ.)
Πηγές:
http://byzsym.org/index.php/bz/article/view/920/816
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/1766
http://byzsym.org/index.php/bz/article/view/681/599
http://byzsym.org/index.php/bz/article/view/675/593
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/1764
http://byzsym.org/index.php/bz/article/view/733/651
Για να σχηματίσουν μια πιο ολοκληρωμένη ιδέα για την επιστήμη της αρχαιολογίας, οι μαθητές καλούνται, στο πλαίσιο της 5ης δραστηριότητας, να αφιερώσουν λίγο χρόνο “ξεφυλλίζοντας” επιστημονικά άρθρα και διδακτορικές διατριβές που έχουν θέματα σχετικά με όσα τους απασχόλησαν.
Πηγές:
- Β. Βλυσίδου, Εξωτερική πολιτική και εσωτερικές αντιδράσεις την εποχή του Βασιλείου Α'. Ερευνες για τον εντοπισμό των αντιπολιτευτικών τάσεων στα χρόνια 867-886, Διδ. Διατριβή, Ιωάννινα 1991. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/2196
- Α. Κόλια-Δερμιτζάκη, Βυζαντινός “Ιερός Πόλεμος”. Η διαμόρφωση της ιδέας του “Ιερού Πολέμου” στο Βυζάντιο, Διδ. Διατριβή, Ιωάννινα 1989. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/2024
6η δραστηριότητα: συνεργασία της ομάδας για τη σύνθεση και εικονογράφηση του τελικού κειμένου
7η δραστηριότητα: πραγματοποίηση “επιστημονικού συνεδρίου”
[για τις δραστηριότητες 6 και 7: βλ. την ενότητα ΙΙΙ που ακολουθεί]
2η ομάδα ιστορικών/ Θεματική ενότητα: Η νομοθεσία των Μακεδόνων
Στην 1η δραστηριότητα διερευνάται ο βαθμός κατανόησης της ορολογίας και της θεματικής από την πλευρά των μαθητών, αλλά και οι προϋπάρχουσες γνώσεις τους για τις ιστορικές εξελίξεις, τα γεγονότα και τα πρόσωπα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου (εκτός από άλλες διαδικτυακές πηγές, αξιοποιείται και η ηλεκτρονική έκδοση του σχολικού βιβλίου).
Πηγές:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2479,9508/
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2479,9509/
Στη 2η δραστηριότητα οι μαθητές συμπληρώνουν τις γνώσεις τους αξιοποιώντας και άλλα σχετικά κείμενα, ενώ στην 3η καλούνται να προσεγγίσουν πηγές (άμεσες ή έμμεσες) και να καταγράψουν τις παρατηρήσεις τους όχι μόνο για το περιεχόμενο αλλά και για την αξιοπιστία/εγκυρότητά τους.
Πηγές:
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/index.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/1025/main/p17.html
http://ey-test.sch.gr/htmls/istoria/gr_piges/fikeimbz1.aspx (κείμενα 3 και 5)
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/index.html
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2479,9509/
Η 4η δραστηριότητα τους φέρνει σε επαφή με απαιτητικότερες σχετικές μελέτες από διάφορες διαδικτυακές πηγές (Βυζαντινά Σύμμεικτα, αποθετήριο “Ήλιος” κ.λπ.)
Πηγές:
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/main/p6.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/main/p7.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/main/p8.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/main/p9.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/main/p10.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/main/p11.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/p/867/main/p12.html
Για να σχηματίσουν μια πιο ολοκληρωμένη ιδέα για την επιστήμη της αρχαιολογίας, οι μαθητές καλούνται, στο πλαίσιο της 5ης δραστηριότητας, να αφιερώσουν λίγο χρόνο “ξεφυλλίζοντας” επιστημονικά άρθρα και διδακτορικές διατριβές που έχουν θέματα σχετικά με όσα τους απασχόλησαν.
Πηγές:
- Σπ. Τρωιάνος, Η Νεαρά Κωνσταντίνου του Μονομάχου: ἐπὶ τῇ ἀναδείξει καὶ προβολῇ τοῦ διδασκάλου τῶν νόμων http://byzsym.org/index.php/bz/article/view/1055/1043
- Κ. Μπουρδάρα, Καθοσίωσις και τυραννίς κατά τους μέσους βυζαντινούς χρόνους. Η μακεδονική δυναστεία (867-1056), Διδ. Διατριβή, Αθήνα 1980. http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/5987
6η δραστηριότητα: συνεργασία της ομάδας για τη σύνθεση και εικονογράφηση του τελικού κειμένου
7η δραστηριότητα: πραγματοποίηση “επιστημονικού συνεδρίου”
[για τις δραστηριότητες 6 και 7: βλ. την ενότητα ΙΙΙ που ακολουθεί]
3η ομάδα ιστορικών/ Θεματική ενότητα: Παιδεία και επιστήμη στα χρόνια των Μακεδόνων
Στην 1η δραστηριότητα διερευνάται ο βαθμός κατανόησης της ορολογίας και της θεματικής από την πλευρά των μαθητών, αλλά και οι προϋπάρχουσες γνώσεις τους για τις ιστορικές εξελίξεις, τα γεγονότα και τα πρόσωπα της συγκεκριμένης ιστορικής περιόδου (εκτός από άλλες διαδικτυακές πηγές, αξιοποιείται και η ηλεκτρονική έκδοση του σχολικού βιβλίου).
Πηγές:
http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-B107/371/2478,9503/
Στο πλαίσιο της 2ης δραστηριότητας προσεγγίζεται υλικό σχετικό με τη βυζαντινή εκπαίδευση, ενώ στο πλαίσιο της 3ης δραστηριότητας αντικείμενο μελέτης αποτελεί η ανάπτυξη των διαφόρων επιστημονικών κλάδων κατά την περίοδο που ερευνάται.
Πηγές:
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/867/pn/main/pn11.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/1025/pn/main/pn14.html http://www.fhw.gr/projects/theodoros/gr/02/index.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/867/pn/main/pn10.html
http://www.ime.gr/chronos/09/gr/pl/1025/pn/main/pn13.html
Στην 4η δραστηριότητα οι μαθητές καλούνται να διαβάσουν μια λίγο εκτενέστερη και δυσκολότερη μελέτη για τη βυζαντινή παιδεία και να κρατήσουν σημειώσεις μόνο για όσα σημεία καταλαβαίνουν και νομίζουν ότι θα τους είναι χρήσιμα στην επόμενη φάση (συγγραφή ανακοίνωσης). Το ίδιο απαιτεί και η 5η δραστηριότητα για ένα ευρύτερο θέμα (“Βυζάντιο και αρχαία ελληνική διανόηση”).
Πηγές:
http://www.myriobiblos.gr/texts/greek/markopoulos_oikomeni.html
(κυρίως οι παράγραφοι 2, 3, 5, 6)
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/1733
6η δραστηριότητα: συνεργασία της ομάδας για τη σύνθεση και εικονογράφηση του τελικού κειμένου
7η δραστηριότητα: πραγματοποίηση “επιστημονικού συνεδρίου”
[για τις δραστηριότητες 6 και 7: βλ. την ενότητα ΙΙΙ που ακολουθεί]
ΙΙΙ. Παρατηρήσεις για την εφαρμογή των δραστηριοτήτων 5-7 (“βήματα” 5-7) στα φύλλα εργασίας των “αρχαιολόγων” και των “ιστορικών” (β΄ φάση)
Οι δραστηριότητες αυτές είναι κοινές στα έξι φύλλα εργασίας (στις τρεις ομάδες των “αρχαιολόγων” και στις τρεις ομάδες των “ιστορικών”).
5η δραστηριότητα: Λειτουργεί περισσότερο ως μια βιβλιογραφική αναφορά και ως μια ευκαιρία να έρθουν οι μαθητές σε επαφή με επιστημονικά κείμενα, που, σε καμία περίπτωση, δεν αναμένεται να τα διαβάσουν (δεν υπάρχει, άλλωστε, ο χρόνος για κάτι τέτοιο, μέσα στο πλαίσιο εφαρμογής της διδακτικής πρότασης). Αρκεί οι μαθητές να παρατηρήσουν και να σχολιάσουν κάποια σημεία (π.χ. όγκος, υποσημειώσεις...).
6η δραστηριότητα: Σε αυτό το σημείο οι μαθητές, με βάση και τις κατευθύνσεις που δίνονται στο φύλλο εργασίας, καλούνται να οργανώσουν και να συνθέσουν τις σημειώσεις και τις παρατηρήσεις τους σε ένα κείμενο (την “ανακοίνωσή” τους για το συνέδριο). Οπωσδήποτε απαιτείται μία ολόκληρη διδακτική ώρα.
7η δραστηριότητα: Η πραγματοποίηση του συνεδρίου, στο οποίο δύο εκπρόσωποι από κάθε ομάδα θα παρουσιάσουν την ανακοίνωση, απαιτεί μία επίσης ξεχωριστή διδακτική ώρα. Εναλλακτικά, μπορεί να οργανωθεί μία ειδική εκδήλωση (ίσως και σε συνδυασμό με το 2ο βυζαντινό σενάριο για τους Κομνηνούς).
Γενικές διευκρινίσεις:
α. Η εφαρμογή της διδακτικής πρότασης απαιτεί έξι διδακτικές ώρες, οι διδάσκοντες όμως πρέπει να έχουν στο μυαλό τους ότι σε αυτές θα καλύψουν ένα σημαντικό μέρος της διδακτέας ύλης, προσεγγίζοντας μάλιστα και θεματικές ενότητες (όπως η τέχνη και η πνευματική ζωή) που συνήθως παραμελούνται ή αναφέρονται περιληπτικά/επιγραμματικά στο σχολικό μάθημα. Πιο συγκεκριμένα, η εκπαιδευτική πρόταση αναφέρεται στις παρακάτω ενότητες του σχολικού βιβλίου της Β΄ Γυμνασίου: - Η Βυζαντινή Εποποιΐα. Επικοί αγώνες και επέκταση της αυτοκρατορίας.
- Η ίδρυση, η εξέλιξη και ο εκχριστιανισμός του Ρωσικού Κράτους.
- Σχέσεις Βυζαντίου-Δύσης. Αγώνες για τη διατήρηση των ιταλικών κτήσεων.
- Οι εξελίξεις στην οικονομία και την κοινωνία.
- Η νομοθεσία της Μακεδονικής Δυναστείας και η σύγκρουσή τους με τους “δυνατούς“.
- Η κρίση και οι απώλειες της αυτοκρατορίας κατά τον 11ο αιώνα (1025-1081).
- Βυζαντινή Γραμματεία. - Επιστήμη και Τεχνολογία. - Εικαστικές τέχνες και Μουσική.
β. Ανάλογα με τις ανάγκες και το επίπεδο της σχολικής τάξης, ο διδάσκων μπορεί να εφαρμόσει ορισμένες μόνο ενότητες της διδακτικής πρότασης, σε όποιες παραλλαγές κρίνει ότι είναι πρόσφορο, εφικτό και χρήσιμο για την ομάδα των μαθητών του.
Κατά ανάλογο τρόπο και επειδή κάποιες δραστηριότητες (“βήματα“) του σεναρίου ίσως φαίνονται απαιτητικά και χρονοβόρα, ο διδάσκων φροντίζει να παρέχει την κατάλληλη καθοδήγηση και βοήθεια και, βέβαια, να διαμορφώνει ανάλογα και τις προσδοκίες του για το τελικό αποτέλεσμα.
γ. Ιδιαίτερα για το 5ο βήμα των φύλλων εργασίας της δεύτερης φάσης, επαναλαμβάνεται ότι αποτελεί μια προσπάθεια βιβλιογραφικής ενημέρωσης των μαθητών και μια ευκαιρία να έρθουν σε επαφή με τα χαρακτηριστικά μιας επιστημονικής εργασίας. Σε καμία περίπτωση δεν αναμένεται οι μαθητές να διαβάσουν αυτές τις επιστημονικές εργασίες. Αν ο χρόνος το επιτρέπει, μπορούν να τις „ξεφυλλίσουν“ ηλεκτρονικά και να διατυπώσουν κάποια σχόλια (ίσως για τον όγκο τους, την πληθώρα των υποσημειώσεων, την ορολογία κ.λπ.).
δ. Η ηλεκτρονική έκδοση του σχολικού βιβλίου αξιοποιείται σε κάποιες δραστηριότητες. Επίσης, η παραπομπή στο ηλεκτρονικό βιβλίο της Β΄ Λυκείου αφορά μόνο τις πηγές (τα παραθέματα) που καλούνται να μελετήσουν οι μαθητές και όχι την υπόλοιπη παρουσίαση/ανάλυση. Το βιβλίο της Β΄ Λυκείου δηλαδή αξιοποιείται μόνο στο βαθμό που προσφέρει συγκεντρωμένες άμεσες ή έμμεσες ιστορικές πηγές.
ε. Οπωσδήποτε, απαιτείται από την πλευρά του διδάσκοντα συστηματική προεργασία και οργάνωση του υλικού (έντυπου και ηλεκτρονικού) που θα δοθεί στους μαθητές προς διερεύνηση. Σίγουρα απαιτείται, για παράδειγμα, να έχει περιηγηθεί στους ηλεκτρονικούς συνδέσμους και να έχει κρατήσει τις δικές του σημειώσεις, να έχει εντοπίσει πιθανές δυσκολίες, προβλήματα και απορίες που θα προκύψουν κατά τη διάρκεια της εφαρμογής του σεναρίου. Επιπλέον, απαιτείται σαφής γνώση των θεμάτων που προσεγγίζονται στις 6 διαφορετικές ομάδες.
