Η θεωρητική προσέγγιση του σεναρίου βασίζεται στη μάθηση μέσω της καθοδηγούμενης διερεύνησης και ανακάλυψης και θα εφαρμοστεί η ομαδοσυνεργατική μέθοδος. Το σενάριο θα εκταθεί – υπό τη μορφή διδακτικής ενότητας – σε 6 διδακτικές ώρες, οι οποίες θα επιμεριστούν στα διδακτικά αντικείμενα και θα οδηγήσουν σε ένα τελικό προϊόν που θα περιλαμβάνει την κατασκευή πολυτροπικού κειμένου, το οποίο θα παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των σημαντικότερων Ελλήνων συνθετών της προς μελέτη περιόδου, παράλληλα με τις ιστορικο-πολιτικές εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο. Κατά τη διάρκεια της υλοποίησης του σεναρίου θα διερευνηθεί η δυνατότητα πρόσκλησης μουσικών συνόλων για την εκτέλεση αντιπροσωπευτικών έργων.
Εισαγωγική φάση (2 διδακτικές ώρες): δημιουργείται μια ψηφιακή τάξη, η οποία θα αποτελέσει την πλατφόρμα ανάρτησης του μουσικού υλικού προς μελέτη από την πλευρά του εκπαιδευτικού και των στοιχείων της έρευνας από την πλευρά των ομάδων, και θα υλοποιηθούν δύο δραστηριότητες που εμπλέκουν το διδακτικό αντικείμενο της μουσικής με τα υπόλοιπα τρία διδακτικά αντικείμενα (εικαστικά, ιστορία και ιστορία της νεοελληνικής λογοτεχνίας).
Η πρώτη δραστηριότητα (πρώτη διδακτική ώρα) περιλαμβάνει την προβολή δύο video: α) ένα απόσπασμα (διάρκειας περίπου 15 λεπτών) από τη σειρά εκπομπών της ΕΡΤ (ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ, όπου ο μουσικολόγος Δημήτρης Γιάννου μιλάει για τα «Μαγιοβότανα» (έργο του συνθέτη Μανόλη Καλομοίρη, σε ποίηση Κωστή Παλαμά), ένα από τα πρώτα έργα ελληνικής συμφωνικής μουσικής, και εξηγεί τη σημασία του νέου μουσικού ηχητικού κόσμου «Εθνική Σχολή». Αναλύει τα χαρακτηριστικά της νέας ελληνικής μουσικής, αναφέρεται στους συνθέτες που απαρτίζουν την Εθνική Σχολή και στα γενικά γνωρίσματα των Εθνικών Σχολών. Επισημαίνει τη σχέση των Εθνικών Σχολών με τον ύστερο μουσικό ρομαντισμό και περιγράφει το κοινωνικό-μουσικό περιβάλλον μέσα στο οποίο άνθισαν οι Εθνικές Μουσικές Σχολές στην Ευρώπη· β) ένα μικρό αφιέρωμα στο you tube – βλέπε πηγές – διάρκειας περίπου 15 λεπτών για τη ζωή και το έργο του συνθέτη Αντίοχου Ευαγγελάτου. Ο εκπαιδευτικός θα καθοδηγήσει τους μαθητές προετοιμάζοντας φύλλα εργασίας (με ανοιχτού τύπου ερωτήσεις) τα οποία θα αποτελέσουν τη βάση για αυτήν την πρώτη διερευνητική δραστηριότητα/γνωριμία με το θέμα. Πιο συγκεκριμένα οι μαθητές θα διερευνήσουν τα παρακάτω πεδία (ένα ανά ομάδα): 1) ρομαντισμός – κεντροευρωπαϊκή μουσική παράδοση – εθνικές σχολές, 2) η μουσική στην Ευρώπη στην αλλαγή του αιώνα, 3) η ζωγραφική στην Ευρώπη στην αλλαγή του αιώνα, 4) ιστορικές εξελίξεις στην Ευρώπη πριν από τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο, 5) μουσική και μουσική εκπαίδευση στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα, 6) η λογοτεχνία στην Ελλάδα στις αρχές του 20ου αιώνα και το γλωσσικό ζήτημα.
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/simple-search?query=%CE%A3%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CF%8E%CF%84%CE%B1%CF%82+%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82&submit.x=9&submit.y=11. Παρακολουθούμε το video 2: Οικονομίδου, Μυρτώ, «Η νεοελληνική Εθνική Σχολή: Μανώλης Καλομοίρης»), το video 3: Κυρτομιλίδης Πασχάλης, Ξανθουδάκης Χάρης, «Η συνάντηση με την ευρωπαϊκή μουσική στην Ελλάδα του 19ου αιώνα» και το video 4: Μονεμβασίτης Γιώργος, «Η έντεχνη ελληνική μουσική χθές – σήμερα – αύριο».
http://www.openarchives.gr/view/2540220, Παπαθανασίου, Ευαγελία, «Νεοελληνική έντεχνη μουσική από την εμφάνιση της Εθνικής Σχολής μέχρι το 1960: συνθέτες, μουσική εκπαίδευση και θεσμοί της μουσικής».
http://www.openarchives.gr/view/2540431, Ασημίδου, Αικατερίνη, «Νεοελληνική μουσική από τις αρχές έως το 1960: συνθέτες, έργα, θεσμοί και οργανισμοί της μουσικής ζωής»
http://www.openarchives.gr/view/2360547, Παπαδάκι, Άτρεμις, «Διάλογος, μέσα από μεθοδολογικές προσεγγίσεις του έντυπου αρχειακού υλικού της βιβλιοθήκης των Μουσικών Συνόλων της ΕΡΤ και των θέσεων, στάσεων και αξιολογήσεων Ελλήνων συνθετών έντεχνης μουσικής του 20ου αιώνα»
http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=37047&autostart=0, ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ, Ιστορία της Ελληνικής Συμφωνικής Μουσικής . Ο μουσικολόγος Δημήτρης Γιάννου παρουσιάζει την ιστορία και την εξέλιξη της συμφωνικής μουσικής στον ελληνικό χώρο
http://www.mmb.org.gr/page/default.asp?id=1396&la=1 Ο Καλομοίρης και το Δαχτυλίδι της Μάνας (άρθρο με οπτικοακουστικό υλικό)
http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=69817&autostart=0, ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ, αφιέρωμα στο ελληνικό μελόδραμα.
http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=72259&autostart=0, ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ, Αλέκος Ξένος: ο συνθέτης της Αντίστασης και της Ειρήνης (Στοιχεία για τον Επτανησιακό μουσικό πολιτισμό από το μουσικολόγο Γ. Λεωτσάκο)
http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=98562&autostart=0, ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ, ηχογραφημένη μετάδοση από το Φεστιβάλ Αθηνών, τη συναυλία προλογίζει ο Δημήτρης Μητρόπουλος.
https://www.youtube.com/watch?v=1ei1z0nBZcg, ψηφιακό αρχείο you tube, η ζωή και το έργο του Αντίοχου Ευαγγελάτου.
http://kosmopolis.lis.upatras.gr/, περιοδικό «Κοσμόπολις» .
http://pleias.lis.upatras.gr/, περιοδικό «Πλειάς».
http://xantho.lis.upatras.gr/kosmopolis/index.php/noumas/search/authors?searchInitial, περιοδικό «Νουμάς» (ευρετήριο συγγραφέων).
http://www.lit.auth.gr/node/679, περιοδικό «Παναθήναια» (τόμος 2, τεύχος 15, Νοεμβ. 82-90)
https://www.youtube.com/watch?v=JCO2H5M7_kI, ψηφιακό αρχείοYou tube, Πέτρος Πετρίδης: «Κλέφτικος Χορός».
https://www.youtube.com/watch?v=ZHp522tImHU, ψηφιακό αρχείοYou tube, Μάριος Βάρβογλης: «Ποιμενική Σουίτα».
https://www.youtube.com/watch?v=C1exBdkNUCU, ψηφιακό αρχείοYou tube, Μανώλης Καλομοίρης: «Συμφωνία της Λεβεντιάς», https://www.youtube.com/watch?v=TSYQ5phd2Co, «Πρωτομάστορας», https://www.youtube.com/watch?v=hCyF4COlimM, «Το δαχτυλίδι της Μάνας» (Ξημέρωμα Χριστουγέννων), https://www.youtube.com/watch?v=nGRqEScKSVY, «Μαγιοβότανα».
https://www.youtube.com/watch?v=Sk-SkfpPCtc, ψηφιακό αρχείοYou tube, Αιμίλιος Ριάδης: «Δύο Ρωμαίικοι Χοροί» (Νο, 2)
https://www.youtube.com/watch?v=5dVEanK2wi0, Λώρης Μαργαρίτης: «Δύο ποιμενικοί Χοροί».
https://www.youtube.com/watch?v=B7pQytF2nak, Ludwig Van Beethoven symphony no 5, 1st movement.
https://www.youtube.com/watch?v=0K6GjuI35Aw, Gustav Mahler, symphony no 5, 2nd movement.
https://www.youtube.com/watch?v=lWotpIy0uTg, Igor Stavinsky, «The rite of spring», https://www.youtube.com/watch?v=hX7aSsic7eM, «Petrushka».
https://www.youtube.com/watch?v=m8Y5x1N_aIg, George Enescu, «Rapsodia Romana».
https://www.youtube.com/watch?v=kR5OWN_ydIY, Claude Debussy, «Prelude to the afternoon of a faun».
Η δεύτερη δραστηριότητα (δεύτερη διδακτική ώρα) περιλαμβάνει την κατασκευή διαγραμμάτων ανάλυσης έργων και φύλλων εργασίας (από την πλευρά του διδάσκοντος) για τους μαθητές/τριες προκειμένου να ασκηθούν και να βελτιώσουν τις ικανότητές τους σε θέματα που αφορούν στην ενεργητική ακρόαση και ειδικότερα στα θέματα του εντοπισμού των μορφολογικών στοιχείων μιας σύνθεσης (μοτίβα, θεματικές ενότητες, μεταβατικά τμήματα), την εξέταση της αρμονικής γλώσσας και της μελωδικής διάρθρωσης του έργου, καθώς και την ενορχηστρωτική ανάλυση (ηχοχρώματα οργάνων και οργανικές ομάδες). Τα φύλλα εργασίας θα έχουν τη μορφή ερωτήσεων με απαντήσεις πολλαπλής επιλογής και θα λειτουργήσουν ως φύλλα κατανόησης που θα συμπληρώνονται κατά τη διάρκεια της παρουσίασης της ανάλυσης (από πλευράς εκπαιδευτικού) των παρακάτω έργων: α) μορφολογική ανάλυση του πρώτου μέρους της συμφωνίας αρ. 5 του Beethoven (παρουσίαση της εσωτερικής διάταξης των ενοτήτων), β) αρμονική και μελωδική ανάλυση του έργου του Mahler συμφωνία αρ. 5, δεύτερο μέρος, (μέχρι 4:06, αρμονική γλώσσα και μελωδική διάρθρωση του έργου) και γ) ενορχηστρωτική ανάλυση του έργου του Igor Stravinsky: «The rite of spring» (τα πρώτα 7 λεπτά, εντοπισμός σόλο οργάνων, οργανικών ομάδων, γενική οργάνωση της ενορχήστρωσης στη δομή του έργου).
Ο εκπαιδευτικός αναρτά στην ψηφιακή τάξη τα παρακάτω έργα, κατανεμημένα αντίστοιχα στη θεματολογία των έξι ομάδων: α) George Enescu: «Rapsodia Romana», β) Claude Debussy: «Prelude to the afternoon of a faun», γ) Arnold Schoenberg: «Five orchestral pieces, op. 16, nο 3, δ) Igor Stravinsky: «Petrushka» (από 6:45 έως 8:35) ε) Μάριος Βάρβογλης: «Ποιμενική Σουίτα» στ) Μανώλης Καλομοίρης «Μαγιοβότανα» (ψηφιακή πηγή youtube). Κάθε ομάδα αναλαμβάνει να παρουσιάσει στην επόμενη διδακτική ώρα στοιχεία του έργου που αφορούν στη μορφή (συνθετική δομή – μέρη του έργου), την αρμονική γλώσσα και τη μελωδία (ύπαρξη μοτίβων και τρόπος επεξεργασίας τους) και την ενορχήστρωση (σόλο όργανα, οργανικές ομάδες, ορχήστρα). Η παρουσίαση στην τάξη θα γίνει, για μεν τις μουσικές αναλύσεις με διαγράμματα ανάλογα αυτών που είχαν δοθεί στις ομάδες κατά τη διάρκεια παρουσίασης έργων από τον εκπαιδευτικό, για τα δε θεματικά πεδία έρευνας με αφήγηση κειμένου από έναν εκπρόσωπο από κάθε ομάδα και οι πληροφορίες θα αναρτηθούν στην ψηφιακή τάξη. Όλοι οι μαθητές/τριες παροτρύνονται να συμπληρώνουν πληροφορίες ή οποιοδήποτε υλικό (φωτογραφίες, video, ηχητικό υλικό, αναφορά σε εκθέσεις, συναυλίες, συνέδρια κ.α) στην ψηφιακή τάξη προκειμένου να εμπλακούν σταδιακά με όλα τα θεματικά πεδία.
ερευνητική φάση (2 διδακτικές ώρες): η κάθε ομάδα παρουσιάζει τις αναλύσεις των έργων (πρώτη διδακτική ώρα) και ακολουθεί συζήτηση για ενδεχόμενες παρατηρήσεις που σχετίζονται τόσο με το περιεχόμενο των αναλύσεων και την αρτιότητα των διαγραμμάτων ανάλυσης, όσο και με τον τρόπο παρουσίασης του περιεχομένου. Στη δεύτερη διδακτική ώρα παρουσιάζονται τα αποτελέσματα της αναζήτησης στο πεδίο των θεμάτων που είχε αναλάβει η κάθε ομάδα στην εισαγωγική φάση. Η συζήτηση σε σχέση με τις παρουσιάσεις εστιάζεται και πάλι στο περιεχόμενο και τον τρόπο παρουσίασής του, αλλά επεκτείνεται και στο θέμα του τρόπου αξιοποίησης των πηγών, καθώς και στον τρόπο σύνθεσης των πληροφοριών για το κάθε αντικείμενο. Οι ομάδες ορίζουν έναν επικεφαλής και οι έξι εκπρόσωποι αναλαμβάνουν να φέρουν σε πέρας τη σύνθεση του τελικού πολυτροπικού κειμένου που θα παρουσιάζει τη ζωή και το έργο των σημαντικότερων Ελλήνων συνθετών της προς μελέτη περιόδου, συνδεδεμένο με τις ιστορικο-πολιτικές εξελίξεις στην Ελλάδα και την Ευρώπη, τις καλλιτεχνικές τάσεις στην Ευρώπη (στη μουσική και τη ζωγραφική) και τη νεοελληνική λογοτεχνία την αντίστοιχη περίοδο. Τα υπόλοιπα μέλη των ομάδων συγκεντρώνουν ηχητικό υλικό με χαρακτηριστικά αποσπάσματα έργων των Ελλήνων συνθετών.
τελική φάση (2 διδακτικές ώρες): γίνεται η παρουσίαση του πολυτροπικού κειμένου από τους εκπροσώπους των ομάδων και ύστερα από συζήτηση οι ομάδες καταλήγουν στο τελικό προϊόν, το οποίο θα περιλαμβάνει και το ηχητικό υλικό στο οποίο οι ομάδες θα έχουν καταλήξει. Η επιλογή των αποσπασμάτων των έργων θα έχει γίνει με κριτήριο αφενός τα ηχητικά δείγματα να είναι αντιπροσωπευτικά του στυλ των συνθετών που παρουσιάζουν και αφετέρου να αναδεικνύουν τη σχέση των δημιουργών με τους λογοτέχνες και ποιητές της εποχής, καθώς και την αντανάκλαση των ιστορικο-πολιτικών εξελίξεων στην Ελλάδα.
Σε όλη τη διάρκεια του σεναρίου οι μαθητές εργάζονται σε ομάδες όσον αφορά στα πεδία που ερευνούν, αλλά και ως ενιαίο σύνολο όσο αφορά στη συζήτηση πάνω στο υλικό, την επεξεργασία και ανασύνθεσή του. Ο ρόλος του καθηγητή (εκτός των μουσικών δραστηριοτήτων που περιλαμβάνουν δειγματικές παρουσιάσεις επεξεργασίας του υλικού) είναι καθοδηγητικός, όσο αφορά στις πηγές και τη διαδικασία σύνθεσης του υλικού και συντονιστικός, όσο αφορά στη λειτουργία των ομάδων, όταν προκύπτει κάποιο πρόβλημα το οποίο δε μπορεί να διευθετηθεί από τους μαθητές/τριες στο πλαίσιο της ομάδας.
Επέκταση εκπαιδευτικού σεναρίου
Το συγκεκριμένο σενάριο μπορεί να επεκταθεί μετά το δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο και να συμπεριλάβει τρεις εξίσου σημαντικές προσωπικότητες της ελληνικής μουσικής πρωτοπορίας αυτές των Νίκου Σκαλκώτα, Ιάννη Ξενάκη και Γιάννη Χρήστου.
Πηγές
1) http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=7117&autostart=0, ψηφιακό αρχείο ΕΡΤ, «Πολύτοπο Μυκηνών του Ιάννη Ξενάκη».
2) http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=75668&autostart=0, ψηφιακό αρχίο ΕΡΤ, Σπύρος Σακκάς (3ο μέρος, μετά το 24 λεπτό), η εκπομπή «Παρασκήνιο» παρουσιάζει τις σχέσεις του Σακκά με τους συνθέτες Θόδωρο Αντωνίου, Γιάννη Χρήστου, Γιώργου Κουρουπό, Δημήτρη Μητρόπουλο και Μάνο Χατζηδάκι.
3) http://www.hprt-archives.gr/V3/public/main/page-assetview.aspx?tid=37046&autostart=0, ψηφιακό αρχείο της ΕΡΤ, ιστορία της ελληνικής συμφωνικής μουσικής, αναφορές στο έργο των Σκαλκώτα και Χρήστου.
4) http://www.musicportal.gr και πληκτρολογούμε στο πεδίο αναζήτησης τα ονόματα των Σκαλκώτα, Ξενάκη και Χρήστου,
5) www.openarchives.gr και πληκτρολογούμε στο πεδίο αναζήτηση «Σκαλκώτας Νίκος» (ερευνούμε τις τέσσερις πρώτες εγγραφές), «Ιάννης Ξενάκης» (ερευνούμε την πρώτη εγγραφή) και «Γιάννης Χρήστου» (ερευνούμε τις τρεις πρώτες σελίδες εγγραφών),
6) http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-C114/612/3973,17782/, διαδραστικά βιβλία μαθητή εμπλουτισμένο html
7) http://helios-eie.ekt.gr/EIE/simple-search?query=%CE%A3%CE%BA%CE%B1%CE%BB%CE%BA%CF%8E%CF%84%CE%B1%CF%82+%CE%9D%CE%AF%CE%BA%CE%BF%CF%82&submit.x=9&submit.y=11
παρακολουθούμε το πρώτο video: Γιώργος Χατζηνίκος: «Μια προσπάθεια σκιαγράφησης του γνωστού-άγνωστου Νίκου Σκαλκώτα».
http://helios-eie.ekt.gr/EIE/handle/10442/8232 (Η λόγια ελληνική μουσική χθες – σήμερα – αύριο. Σκέψεις, επισημάνσεις, προσδοκίες, Γιώργος Μονεμβασίτης)
